Aşılama Nedir? Tedavisi Nasıl Yapılır?

Aşılama nedir?

Aşılama tedavisi spermlerin belirli işlemlerden geçirilerek daha kaliteli ve hızlı olanlarının toplanıp ince bir katater ile rahim ağzından geçilerek rahime verilmesi işlemidir.

Aşılama tedavisinde ilk aşama yumurtalık uyarım aşamasıdır. Yumurtalıklar hap ya da iğne tedavisi ile uyarılabilir. Ancak iğne tedavisi ile yapılan aşılamalarda gebelik şansı daha yüksek olmaktadır. Yumurtalık uyarımında amaç bir ya da en fazla iki yumurta büyütmektir. Yaklaşık 10-12 günlük yumurtalık uyarıcı tedavi sonrası foliküllerden bir ya da iki tanesi 17 mm ve üzerine çıktığında çatlatma iğnesi verilir ve 24-40 saat sonrasında aşılama yapılır.

Özellikle iğne ile yumurta büyütme yapılan sikluslarda aşılamadan sonra progesteron ile hormonal destek yapmanın gebelik oranlarını arttırdığı gösterilmiştir. Bu hormonal destek gebelik testine kadar devam eder. Gebelik testi pozitif gelirse de gebeliğin 9. haftasına kadar destek uzatılır.

Tüp bebek tedavisinde aşılama ne zaman tercih edilir?

Tüp bebek tedavisi sırasında özellikle düşük yumurtalık rezervi olan hastalarda planlanan yumurta toplama zamanından önce erken yumurtlama gibi bir durum gelişirse yumurtanın gebelik şansını devam ettirmek için aşılama ile tedavi tamamlanabilir.

Aşılama tedavisi nasıl yapılır?

Aşılama tedavisi belirli işlemlerden geçirilerek hazırlanmış spermlerin ince bir katater aracılığıyla rahim ağzından geçirilerek rahim içine verilmesi işlemidir. İşlem sırasında anestezi gerekmez. İdrara sıkışık olmak işlemin daha kolay yapılmasını sağlar. Bu işlem sonrası spermler rahim içini geçip tüplere ulaşır ve burada yumurta hücresini döller. Döllenme sonrası oluşan embriyo rahime doğru ilerler ve döllenmeyi takiben 5-7 gün içerisinde rahime tutunur. Aşılamadan 14 gün sonra kanda gebelik testi ile gebelik olup olmadığı öğrenilir.

35 yaşın üzerindeki hastalar ile infertilite süresi 2 yıldan daha uzun olan hastalarda aşılama yerine tüp bebek tedavisi ile gebelik şansı daha yüksek olacaktır.

Polikistik over hastalarında aşılama tedavi siklusunda aşırı uyarılma olduğunda yani çok sayıda folikül geliştiğinde çoğul gebelik riskini engellemek için tüp bebek tedavisine geçiş yapılarak büyüyen yumurtalar yumurta toplama işlemi ile alınabilir.

İkiden fazla başarısız aşılama tedavisi olmuş hastalarda daha fazla aşılama ile devam etmenin gebelik şansını arttırmadığı gösterildiğinden bu hastalarda tüp bebek tedavisine geçmek daha doğru olacaktır.

Aşılama Öncesi Hazırlık ve Değerlendirmeler

İnfertil hastalarda aşılama ya da tüp bebek kararı almadan önce rahim ve yumurtalıkların ultrason ile değerlendirilmesi, hormonların incelenmesi ve sperm analizi yapılması gerekmektedir.

Daha önce dış gebelik, rahim ve yumurtalıkları ilgilendiren karın ameliyatı ya da ya da bu organları ilgilendiren enfeksiyon geçirmiş olmak tüplerde tıkanıklık olma riskini beraberinde getirdiğinden bu hastalarda rahim filmi yani HSG çekilmesi önerilmektedir.

Bu risk faktörleri olmayan hastalarda tüplerin % 95 oranında açık olduğu düşünülür ve rahim filmi çekilmesi atlanabilir. Ancak yaşı genç ve infertilite süresi kısa olan hastalarda spontan bekleme kararı verildiyse tüplerin açık olduğundan emin olmak yerinde olacaktır. HSG sonrası ilk 3 ay spontan gebelik oranlarında görülen artış da bu hasta grubunda değerlendirilebilir.

Aşılama Başarısını Arttıran Faktörler

Aşılama başarısını etkileyen en önemli faktörlerden biri ileri hareketli sperm sayısı ve sperm morfolojisidir. İleri hareketli sperm sayısı ve normal morfolojili sperm oranı arttıkça gebelik şansı da artmaktadır. Aşılama öncesi sağlıklı yaşam tarzını benimsemek, sigara ve alkol alışkanlıklarını bırakmak, sperm hareket ve kalitesini arttıracak antioksidan takviyeler kullanmak gebelik şansını arttıracaktır.

Sperm hareketi ve morfolojisi düşük olan grupta spermlerin rahim ağzı kanallarını taklit eden mikroçip denen bir sistemde yüzdürülmesi ile elde edilen daha kaliteli spermlerin kullanılması da gebelik oranlarını arttırmaktadır.

Açıklanamayan infertil grupta iki yumurta büyütmeye çalışmak da gebelik şansını arttıran bir yaklaşımdır. Yumurta kalitesini arttırıcı antioksidan ilaçlar da gebelik şansını arttırmak için tavsiye edilmelidir.

Aşılama sonrası yatak istirahatinin gebelik oranlarına olumlu etkisi tespit edilememiştir. O nedenle aşılama sonrası günlük hayata dönülebilir. Ağır egzersiz, ağır kaldırma, hoplama ve zıplama tarzında hareketler önerilmez. İğne ile yumurta uyarımı yapılan hastalarda aşılama sonrası rahim destekleyici hormon tedavisi gebelik oranlarını arttırdığı için önerilmektedir.

Yumurtalama takibi ve uygun zamanlama

Yumurta takibinin yakın bir şekilde yapılması çoklu yumurta gelişiminin ve aşırı uyarılma sendromunun önlenmesi, gelişirse de erken tespiti ve doz ayarlanmasına fırsat vermesi ayrıca erken çatlama olursa tespiti açısından önem taşımaktadır. Yumurtanın gelişimine ve erken çatlama riskine göre aşılama zamanı planlanır. Aşılama çatlatma iğnesinin yapılmasını takiben 24-40 saat sonra yapılabilir. Spermin kadın genital organlarında 72 saat yaşaması nedeniyle aşılama planlama aralığı geniş olabilmektedir.

Aşılama sonrası takip ve öneriler

Aşılama sonrası yatak istirahatinin gebelik oranlarına olumlu etkisi tespit edilememiştir. O nedenle aşılama sonrası günlük hayata dönülebilir. Ağır egzersiz, ağır kaldırma, hoplama ve zıplama tarzında hareketler önerilmez. İğne ile yumurta uyarımı yapılan hastalarda aşılama sonrası rahim destekleyici hormon tedavisi gebelik oranlarını arttırdığı için önerilmektedir.

Aşılama ve tüp bebek tedavisi arasındaki farklar

Aşılama ve tüp bebek tedavilerinin ikisinde de yumurta uyarım tedavisi benzerdir. Ancak ilaç dozları aşılamada çoğul gebelik riskini minimuma indirmek için daha düşük iken tüp bebek tedavisinde büyümeye hazır bütün yumurtaları büyütmek hedeflendiği için daha yüksek olmaktadır.

Her iki tedavide de yumurta ya da yumurtalar istenen boyuta geldiğinde çatlatma iğnesi yapılır. Aşılama tedavisinde hazırlanan spermler rahim ağzından geçip rahime verilirken tüp bebekte hazırlanan spermler mikroenjeksiyon için kullanılır. Aşılamada döllenme kadın genital sisteminde olurken tüp bebek tedavisinde döllenme laboratuar ortamında olur.

Aşılamada vücut içinde oluşan embriyo kendi hareketi ile rahime gelip tutunurken tüp bebek tedavisinde embriyo rahim içine transfer edilir ve sonrasında tutunma gerçekleşir. Tüp bebekte hem rahim ağzı faktörü hem döllenme hem de embriyo kalitesi gözlenebildiğinden gebelik şansı aşılamanın gebelik şansından yaklaşık 3-4 kat daha yüksek olmaktadır.

Aşılama tedavisi kaç kez yapılabilir?

Aşılama tedavisi için bir üst sınır olmamakla birlikte iki başarısız aşılama denemesinden sonra daha fazla aşılama tedavisi ile devam etmeyip tüp bebek tedavisine geçilmesi önerilmektedir. Aşılama tedavisi bazen atlanabilir. Aşılama tedavisi uygun olsa bile tüp bebek tedavisine geçilmeden önce her zaman yapılması şart olan bir tedavi değildir. Özellikle ileri kadın yaşı ve uzun infertilite süresi varlığında ve başarı şansı daha yüksek bir tedavi isteyenlerde aşılama yapılmadan da tüp bebek tedavisine geçilebilir.